Velosipedin yaranma tarixi
Müasir dünyada velosiped artıq insan həyatında vacib bir hissəyə çevrilib. Velosipedi boş vaxtlarda sürənlər də var, ondan aktiv nəqliyyat vasitəsi kimi istifadə edənlər də. Velosipedin yaranmamışdan əvvəl olan vaxtı təsəvvür etmək çətindir. 2 təkərli at icad olunandan bu günə qədər daima inkişaf edib dəyişilsə də, əsas prinsipi olduğu kimi qalıb. Çərçivə, 2 təkər və pedallar.
Mifləri təkzib edək
Velosipedin rəsmi yaranma tarixi 1817-ci il hesab olur. Həmin ildə Alman professoru, baron Karl fon Drez “Qaçan maşın”ın maketini hazırlamışdı. Amma bu icadı çox adamların adına yazmağa çalışıblar. Bunlardan ən tanınmışı, İtaliyalı rəssam Leonardo Da Vinçi olub. Lakin, onun zəncirli 2 təkərli velosiped şəkillərinin özünə aid olmasının heç bir elmi sübutu yoxdur.
1871-ci ildə Qraf de Sivrak tərəfindən icad olunması da heç bir sübutda əksini tapmayıb. Bu, Fransız jurnalist Lui Bodri tərəfindən uydurulub. Əslində Qraf de Sivrak adında bir kəs olmayıb. Bu hekayə 4 təkərli ekipajlar satan Jin Henri Sivrakın prototipidir.
Velosipedin icadı
Baron Karl Drez Almaniyanın Karlsrue şəhərində anadan olub. Heidelberg universitetində fizika və kənd təsərrüfatı təhsilini alıb. 1817-ci ildə dünyaya taxtadan olan qəribə bir konstruksiya təqdim edib. Taxta çərçivə, sükan və təkərlərdən olan bu konstruksiyaya Qaçış maşını adını veriblər, çünki, qurğunun pedalları yox idi.
Çox tez bir zamanda Drezin icadı İngiltərədə geniş populyarlıq qazandı. Burada Dendi-Xorz adı altıda istehsalına kareta zavodlarında başlandı.
Qaçış maşınının tarixdə ilk vacib təkmilləşdirilməsi 1840-cı ildə Şotlandiyalı Kirkpatrik Makmillan tərəfindən həyata keçirildi – pedallar və oturacaq konstruksiyaya əlavə olundu. Təxmini olaraq bu gün ki velosiped görünüşü ilk olaraq həmin ildə həyata gəldi. Velosipedin arxa təkəri hərəkətə pedallar vasitəsi ilə gəlirdi, sükan isə ön təkəri sağa və sola idarə edirdi. Lakin, 19-cu əsrdə xəbərlər indi ki internetlə olduğu kimi tez paylaşılmırdı. Buna görə də 22 il sonra, Fransiz Pyer Lapmanin ağlına dendi-xorza pedallar quraşdırmaq gələndə, o Makmillan haqqda heç nə bilmirdi. Amma fərq orasındadır ki, Lapmanın pedallarını firlatmaq lazım idi, itələmək yox.
Velosipedin evolusiyası
Sonradan velosiped inkişafının mərkəzi Fransa oldu. Məhz burada 1964-cü ildə Olivye qardaşları pedallı dendi-xorz ları kütləvi istehsala buraxdılar. O zaman da, 2 latın söz birləşməsindən əmələ gələn, Velox (cəld) və pes (daban) Velosiped sözü ərsəyə gəldi
Qisa müddətlik də olsa, sonradan Avropa və Amerikada Penni-fartinq velosipedi yüksək populyarlıq topladı. Bu modelin normal velosipeddən fərqi onda idi ki, Ön təkər böyük, arxa təkər isə balaca idi. Pedallar ön təkərin topunda yerləşdirilmişdi. Oturacaq isə tam olaraq təkərin üstündə idi. Belə konstruksiya asanlıqla sürət yığmaq imkanı yaradırdı, amma oturacağın hündür olması və çəkinin düzgün paylanmaması bu velosipeddə gəzintiləri təhlükəli edirdi. Bu səbəbdən də bir müddət sonra insanlar standart velosipedə geri döndü.
1867-ci ildə İngiltərəli Kauper velosipedə öz dəyişikliklərini təklif etdi. Bu isə, metal spisalardan ibarət təkər idi. 11 ildən sonra isə digər İngiltərəli mühəndis Louson sepli ötürücü sistemini təqdim etdi. Amma daha çox yayılması üçün yenə də nə isə çatmırdı. Çünki, bir çoxları üçün velosiped hələ də çox ekstremal idi, sürülən vaxtı verdiyi əsməyə görə. 1888-ci ildə Şotlandiyalı Con Boyd Danlop kauçuk tərkibli doldurulan təkərləri icad etdi. Bu isə öz öhdəsində velosipedə komfortlu sürüş imkanı yaradır. Bununla da velosiped daha çox insanlar tərəfindən sevilməyə başladı.
Avtomobil VS Velosiped
XX əsrin əvvəllərində nəqliyyat hərəkətinin çox da yaxşı zamanları deyildi. Buna səbəb isə avtomobillərin kütləvi istehsalı və inkişafı idi. Velosipedə olan tələbat günü gündən azalırdı, və artıq bir neçə böyük velosiped fabrikləri bağlanmağa başlamışdı. Avtomobil yollarının tikintiləri səbəbindən velosiped sürmək üçün imkanlar və şəraitlər azalırdı. Maşın sürücüləri yolda olan velosipedçilərə aqressiya göstərirdi, polislər isə üstünlüyü avtomobillərə verirdi. Ona görə də keçən əsrin ortalarında velosiped artıq uşaq əyləncəsi kimi sayılırdı.
Avtomobilin ekologiyaya yetirdiyi zərəri başa düşmək üçün, insanlara uzun illər gərəkdir. Bütün dünyada velosiped hərəkatı və sağlam həyat tərzini təbliğ edən təşkilatlar yaradılırdı. Bir çox böyük şəhərlərdə velosipedçilərin rahat hərəkəti üçün şərait qurulmağa başlandı, və velosiped inkişafı yenidən bərpa olunmağa başladı.
Velosipedin ən son təkmilləşdirilmələri
İndiki zamanda 10-larla şirkətlər gündən günə velosipedləri daha da yaxşıya doğru modifikasiya edirlər. Velosipedlər daha yüngül, rahat və təhlükəsiz olurlar.
Çərçivə istehsalında əsas istifadə olunan material alüminiumdur, hansi ki velosipedin çəkisinin olduqca az olmasına imkan yaradır. Amma bir çox professional çərçivələrdə karbondan istifadə olunur, hansı ki alüminiumdan daha yüngül və möhkəmdir.
Əyləc sistemlərinin ən son nöqtəsi isə hidravlik əyləclərdir. Onlar anında yavaşlama imkanı yaradır və uzun ömürlü sayılırlar.
2014-cü ildən 26 standart ölçüsü 27.5 və 29 ölçü ilə əvəzlənib. Bu ölçüdə təkərlər daha çox komfortla idarəetmə imkani verir və sürət yığmaq daha da asan olur.
Və son zamanlarla elektrovelosipedlər gündəmdədir. Mühərrikin olması sizə daha da uzun məsafələri daha az güc sərf etməklə qət etmək imkanları yaradır.
